Kalınbağırsak kanseri dünyada en sık görülen kanserlerde 3. Sırada bulunmaktadır. Kanserin tedavisinde büyük ilerlemeler sağlanmakla birlikte, kanserle mücadelenin en önemli unsuru korunmadır. Kanserden birincil korunmada, kanserin altında yatan genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin saptanması gereklidir. Kansere dönüşme riski olan anormal oluşumların (adenom) çıkarılması, birincil korunma olarak etkili olabilir.
Kalınbağırsak kanseri riskini arttıran faktörler nelerdir?
Kalınbağırsak kanserinin gelişiminde, genetik yatkınlık ile çevresel faktörlerin etkileşiminin rol oynadığı düşünülmektedir. En önemli risk faktörü aile hikâyesidir. Alınan besinlerin özelliği, polip denen oluşumlar kalınbağırsak riski arttırabilir. Hayvansal yağlar, salam, sosis, sucuk gibi işlenmiş et ürünlerinin sık tüketilmesi, yoğun kırmızı et tüketimi, sigara ve alkol tüketimi riski arttırır. Şişmanlık da riski arttıran faktörlerden birisidir. Et doza bağlı riski arttırır. Örneğin her gün tüketilen 100 gram kırmızı et riski %49 arttırır.
Erken tanı ve taraması kime ne zaman yapılmalı?
* 50 yaşın üstündeki bütün sağlıklı erkek ve kadınlar için aşağıdaki üç yöntemden birisinin uygulanması önerilmektedir.
- Yılda bir kez dışkıda gizli kan testi ve her 5 yılda bir sigmoidoskopi veya
- Her 10 yılda bir kolonoskopi veya
- Her 5-10 yılda bir çift kontrastlı baryumlu kalın barsak grafisi çekilmesi
Nasıl korunmalı?
Riski arttıran faktörlerden uzak durulmalıdır. Et tüketimi tercihi balık veya tavuk olmalıdır. Diyetle alınan lifli gıdaların arttırılması (günde 20-35 gram lif alınmalı), bol sebze tüketilmesi, meyve suyu yerine meyvenin kendisinin tüketilmesi, yulaf gibi tam tahıl ürünleri, soya, düzenli egzersiz yapılması koruyucudur. Zerdeçal, keten tohumu ve kırmızı soğan yararlı gıdalardandır. Hareketsiz bir gün geçiren ofis çalışanları kanser, kalp damar hastalığı ve şeker hastalığı riski ile karşı karşıyadır.
Ofis çalışanlarına öneriniz?
Telefon görüşmelerini dolaşarak ayakta yapmaları, saat başı 4-5 dakikalık kısa yürüyüş, gerinme egzersizleri yararlıdır. Su sebilinin uzakta olması ve saat başı su içmek için buraya yürünmesi basit bir egzersizdir. Gün boyu hareketsiz olanlar mesai sonrası egzersiz yapsalar bile kanser riskini azaltamamaktadır. Bu nedenle ofiste hareket etmeleri gereklidir.
Kalınbağırsak polipi olanlara öneriniz?
Polipler kolonoskopi esnasında çıkartılıp patolojiye gönderilmelidir. Gelecek patoloji sonucuna göre düzenli takiplere girmeleri gerekir. Yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alınmalı, eksikliği saptanırsa takviyeler kullanılmalıdır. Haftada 3 porsiyon balık, kırmızı biber, kırmızı soğan, tam buğday ekmeği, brokoli, lahana ve ıspanak gibi sebzeler sık tüketilmelidir. Günde 10 fincan (200 mililitrelik) yeşil çay içilmesi ile 12 ay sonunda polip tekrarı yarı yarıya azaltılmaktadır. Doktor önerisi ile alınacak günde 5 miligram folik asit desteğinin 3 yıl kullanılması tekrarlama riskini azaltabilmektedir.
Kalınbağırsak kanseri için önerilen aspirinin faydası nedir?
Daha önceden kalınbağırsak kanseri geçiren kişilerde doktor önerisi ile günde 325 miligram aspirin verilmesi ile polip gelişme riski azaltılır. Kalınbağırsak kanserinde başka organa sıçrama riskini azalttığı gösterilmiştir. Kanama riski nedeni ile doktor önerisi olmadan kullanılmamalıdır.
